LYNTHIA JULIUS
Vyf uit die Kroes
Die intellektualisme van goed
Ek was moeg van die intellektualisme van goed.
Moeg van Celan, moeg van Chopin-sensitiwiteit
sielsiek van Horkheimer
moeg van Foucault
Mbembe, Nagel, Chomsky.
Ek was moeg van die intellektualisme van goed.
Ek wou hardloop
die Noord-Kaap al in
verby Griekwastad, Groblershoop, Upington, Keimoes,
Kakamas, Pofadder, Aggenys
ek wou hardloop en hardloop tot in Mamma se huis
tot in die buitetoilet
tot in Anthony se tikstories van die Jirre wat kom
tot in elke viervertrek wat nie aangebou is nie wat nog staan
kaalvoet in ons ongeteerde straat stap
ons ongepleisterde mure my hande oplê
en uit dankbaarheid soos die voete van Jesus soen
ek wou Auntie Lysie se stories hoor van Ashley wat met
die kombers op die dak lê as die son skyn
ek wou Oom Klaas hoor vals kitaar speel
met sy wyn by sy linkertekkie
en sy daggastompie by die regtereen
ek wou vloek, hoor, Namakwalandvloek en
Namamusiek, vars suurdeegbrood ruik
ek wou bye hoor
bye lip naai hoor
voor een gȏt
wee’ jy daai man is da’m ‘n bloedletter
voor gôt sê ek jou
sy mâma moes hom dôd gelê het da’ was daar nou een
minner bek wat die welsyn kos moet gee
ek wou die bergie dronk hoor kla oor vroue
die fokke vrou van die dounerse hiewelik
goed hou van die hiewelik
jy hoor net
hie-wil-ik niewe skoene hê
hie-wil-ik niewe banke hê
dit bly net so ’n gehê-besigheid
en die man?
wat kry die fokke man?
kak
kak is wat die man kry
ek wou dit hoor
die gwarra-goed van dinge
Ek was moeg van die intellektualisme van goed.
Ná
ek ken en wil nie meer ’n ander ken nie
jou are bruis teen my droë Monday
die uitgeputte lakens
gevlek-vlek van die uitgestorte gees
onthou jy?
teen jou pilaar die eva blaar op blaar
’n klimop
die kussings sal gestrooi getuig
van jou kop in my hande
mý hande om dít
die geur van kry kry
my hart knip asem kort tot snakke
my bene bewe maak knakke
bly.by.my
bly.my.by
jou arms inkralend om my lyf
jou bestaan geherder-en-staf tot
nooit weer meegewend styf
jy-is-mooi
geneukreuk van my
in die stille
ná
Beautiful in Kakamas
Jy was ook so sing-sing beautiful, maar in Kakamas
en ek was so verleë verlief op jou
voor jy jou hare begin relax het
jou skirts korter geword het
met die mannetjies op jou hurke op die hoek
begin sit het
gwaai getraai gehoes en toe gerook het
Ek kon sien die niks in die huis het jou bang
toe jy minder en minder skoolgaan
jou bene om getroude mans begin vou
minder van jou kont of self oorhou
Ek’t t’ruggekom gegraad van Bloemfontein
slote erosie gesien ons twee skei
wou jou daai aand op gaan soek weer hallo sê
maar Ma’t gekeer
daai meid is nou ’n verlede tyd
sleg geword en mooi meid is almal se meid
dra haar poes nou op haar voorkop
pluk druiwe by die wingerde
en maak haar baar begraafplaas
En jy was so beautiful in Kakamas
ek was so verleë verlief op jou
nagte teen jou ouma se hek gevry
maar die armoede het te veel kom sit by jou
vir jagse mans op hok gehou
toe moes ek hoor jy’s weg
al wat oorbly is jou sleg
Jou en my gaan soek ’n ander aand by ons vry-spots verby
jou met ’n swirlkous en pienk sweetpakbroek in die straat gekry
gesien ek het rêrig ’n lewendige lyk kom kry
geskrik vir jou mond wat trek en my gôt sê
wat vra vir gwaai of bitterbier se las en toe ek nie wil nie
gesê steek jou geld in jou fênsie geleerdheid-gay
Toe’t ek gesien hoe die armoede om jou hou
jou vashou en aanklou
gesien jy is verlede tyd
gesien jy’s weg en al wat oorbly is die sleg
gesien hoe Ragel van Aunt Bêtjie Bok wat by KFC werk
moermoeg uit die taxivenster skree
Bly van daai vigsmeid af weg, Buks het haar gebyt
Ek onthourou nou my lied oor jou in Kakamas
Kroes
I have bi-racial hair because I have bi-racial blood. I’m not talking about that cute they met and fell in love blood. I’m talking about that slave raped six times by the master birthing six mixed babies later hung blood. – Zora Howard
Mamma sê ek moet my kop nasien
(reguit maak; gladder, dunner, witter maak)
wie nog kroes is is aspris hoor ek
daar’s genoeg Dark and Lovely en Sunsilk
om die geskiedenis uit jou hare te vee
om jou te laat vergeet watter voorouers
by die wortels van jou hare deursingdans
net n bietjie BaByliss hier
’n bietjie blow-dry daar
net ’n bietjie laat sy ring tog net in jou hare vassit
as hy sy vingers deur hulle try liefkam nie
daar was ’n tyd toe ek in Kimberley in wou pas
toe ek Engels wou praat en manne met spikehare
en wit Golfie-karre nag soen
ek was te kroes om ’n Kimberley Coloured te wees
te glad om opreg Khoi te wees
te gemeng om wit te wees
ek het uit die as opgestaan met my kroes hare, Mamma
sukkel-sukkel die krulnukke in my hare uitgekam
en met die loskomsels op die kam besef:
fok glad wees
laat sy ring maar in my hare verstrik raak
ek vee nie my geskiedenis uit my hare uit nie
kroes is kroes
kroes word nooit tot die wortel glad nie
Swyg
Om te swyg is deel van die dagtaak
mond toe soos jy al gemaak is
gesig gedraai na die grond
Jy vou jou tong soos ’n
vui lap op en bêre dit agter slaapplek
jy maak jou vuishande pap
en soebat dat hulle so sal bly
Jy trek jou neusgate en oë Kleiner
en laat eers vanaand iets hard uit die mond kom
wanneer jy jou vrou gaan donner
Lynthia Julius won the First-time Published Author Award for Uit die Kroes at the 2021 South African Literary Awards. The 5 poems on this page are published with the kind permission of the author and her publisher, Carolyn Meads at Kwela Books.